Meidoorn is een struik of boom waarvan we zowel in de lente als ook in het najaar kunnen genieten: van de stralend witte bloesem in mei en de vele rode besjes vanaf september en de hele winter door.

Meidoorn is prachtig als struik, boom of haag. Door de onterechte heksenjacht op hem in verband met ‘perevuur’ zijn helaas veel meidoorns verdwenen en worden ook nauwelijks meer geplant. Op Walcheren en in Zuid-Limburg kun je nog van geurende meidoornhagen genieten.

Botanische data

Crataegus monogyna en laevigata bot.
Hawthorn, Whitehorn, Maybush Eng.
Aubépine of Épine Frans
Weißdorn, Rotdorn Duits
Rosaceae – roosfamilie

Verspreiding

De meidoorn is een inheemse boom of struik die in heel Europa voorkomt, maar ook in Noord-Afrika, Klein-Azië en de Kaukasus.

Naamgeving

Crataegus is afgeleid van het Griekse woord kratos wat kracht betekent en betrekking heeft op het harde hout. Monogyna betekent eenstijlig en l aevigata tweestijlig.

Plantkenmerken

• Er zijn twee soorten witte meidoorn, namelijk de eenstijlige monogyna en de tweestijlige laevigata. Deze termen slaan op de hoeveelheid ‘stijlen’ van de stampers in de meidoornbloesem.
• De eenstijlige meidoorn vinden we in rivierdalen en kalkhoudende duinen. Daar groeit hij als boom met een dicht vertakte kroon. De geur van de bloemen is onaangenaam en doet aan haring denken. Hij werd ook vaak als veekering en windbreker geplant omdat het vee geen doornige struik lust en hij ook gemakkelijk te snoeien is.
• Zijn bladeren zijn diep ingesneden, gekarteld en frisgroen glanzend. Ze verschijnen in april/mei. Kort daarna bloeit de meidoorn met witte bloemtuiltjes.
• De bladeren van de tweestijlige meidoorn zijn minder diep ingesneden. Hij bloeit twee weken eerder dan de eenstijlige, en zijn bloesem ruikt lekker.
• Zijn vruchten de rode melige besjes zijn wat groter dan die van de eenstijlige meidoorn, peervormig met twee tot 3 pitten, terwijl de eenstijlige meidoorn kleinere, ronde vruchtjes heeft met maar één pit. De bessen dienen de vogels als voedzame wintervoorraad.
• Als ongesnoeide struik kan de meidoorn 4-5 meter, als boom zelfs 8 meter hoog worden.
• De tweestijlige meidoorn vinden we nog in de Achterhoek, Twente, Drenthe, Limburg en Noord-Brabant.

Soorten

• De roosfamilie is een zeer uitgebreid plantengeslacht. Kenmerkend zijn de gedoornde takken. Volgroeide hagen van meidoorn vormen een ondoordringbare barrière en een ideale nestplaats voor vogels.
• Naast de witte meidoorn met enkelvoudige bloemen vinden we in tuinen en plantsoenen ook de rode meidoorn met gevulde rode bloemen. Hij is een tuinvorm van de tweestijlige meidoorn ‘ Paul’s Scarlet’.
• De pruimbladige meidoorn Crataegus persimilis is een kleine boom met een brede, afgeplatte kroon. Hij wordt hooguit 7 m hoog.
• Het scherp gezaagde blad verkleurd in het najaar vlammend rood. Hij bloeit wit in viltige tuilen. De vruchten zijn helderrood en blijven lang aan de boom hangen.

Standplaats

De meidoorn vinden we in het laagland tot middelgebergte, in loofbossen, als heggen en struwelen. Hij houdt van matig droge tot vochthoudende, meestal kalkhoudende klei-of leemgrond en een plek in de zon of halfschaduw.

Gebruik

• Het hout van de meidoorn is hard en werd gebruikt voor fijn snijwerk, wandelstokken, eggetanden en kamraderen in molens.
• Medicinaal bereid dienden de bloemen voor de behandeling van hartkwalen en nierstenen. Meidoornbloementhee zou helpen bij hoge bloeddruk.
• De melige bessen werden sinds de oertijd niet alleen door vogels, maar ook door mensen gegeten.
• In het Rijnland worden ze ‘Mehlfäßchen’ genoemd.
• De bessen dienden tijdens de Eerste Wereldoorlog als koffiesurrogaat.

Symboliek, volksgebruik en mythologie

• Meidoorn is het symbool voor lente, bloei, vruchtbaarheid, maagdelijkheid en seksualiteit. Samen met de verwante doornige sleedoorn is hij ook zinnebeeld voor tweedracht.
• Wanneer de meidoorn bloeide, werd bij de Kelten gehuwd.
• Door takken van de meidoorn aan hun huis te bevestigen, weerden de Germanen spoken en kwade geesten.
• In het oude Griekenland bracht de meidoorn geluk. Daarom droeg de bruid een krans van meidoornbloesem.
• In Frankrijk wordt de meidoorn ook ‘noble épine’ genoemd, omdat men geloofde dat de dorenkroon van Jezus van meidoorntakken was gevlochten.
• Volgens een oude legende bloeide de staf van Josef van Arimathea, een volgeling van Jezus, elke kerstnacht in Glastonbury Engeland en werd daarom ‘Holy Thorn’ genoemd. Josef zou daar naar toe zijn gegaan en een kerk gesticht hebben.
• Toen de Engelse koning Charles I door de puriteinen van Cromwell onthoofd werd, moest ook de Holy Thorn eraan geloven. Op de plaats waar hij stond, ligt nu een gedenksteen. Zijn uitlopers zouden nog steeds bloeien, éénmaal rond kerst en éénmaal in mei.
• In Duitsland bestreed men koorts met thee van de eerste meidoornbloesem.
• Volgens een oude Franse gewoonte moet men op 1 mei een meidoorntak in de mesthoop steken om te voorkomen dat daarin door een pad een monster uitgebroed wordt.
• De drie IJsheiligen 11,12 en 13 mei worden in Nederland ook wel “haagdoornkoude”genoemd.
• Als de meidoorn veel bloesem heeft, voorspelt dat een rijke korenoogst. Veel rode bessen in het najaar duiden op de komst van een strenge winter.