Beschouw een tuinontwerp als een gerecht waarin vele ingrediënten samen voor het juiste recept zorgen. De ingrediënten zijn de ontwerpprincipes: hoe een ruimte werkt, hoe een zichtlijn tot stand komt, wanneer ritme en herhaling rust in je tuin brengen en wanneer niet. Het is een kunde om met behulp van de ontwerpprincipes een tuinontwerp te maken. Kruip zelf in het hoofd van de vakman en bekijk onze tuinontwerp tip. Zodra de ontwerpprincipes op een juiste wijze worden toegepast in een tuinontwerp, is succes gegarandeerd.

De beste tuinontwerp tip die we je kunnen geven is bereid je goed voor.  Met de hulp van ingenieur Petra Doeve leer je de geheimen van de ontwerpprincipes zodat je ze zelf kunt toepassen in je tuin.

In dit artikel behandelen we de volgende tuinontwerp tips:

 

• Voorbereiding

 

• Wat zijn je wensen?

 

• Houd rekening met massa en ruimte

 

• Zichtlijnen in je tuin

 

•  Symmetrie in de tuin

 

• Dieptewerking

 

• Contrast benadrukt de tegenstellingen

 

• Ritme en herhaling

 

• Lijnen volgen

 

 

Tuinontwerp tip 1: Voorbereiding

Als je creatief bent en de kennis in huis hebt, kun je zelf een ontwerp voor je tuin maken. Waar moet je dan op letten? Want er komt heel veel kijken bij een juiste tuinontwerp. Zowel visueel als functioneel moet de tuin kloppen. De eerste tuinontwerp tip is daarom om een goede situatietekening op schaal te maken. Meet eerst alle relevante zaken in:

1. de grenzen van je tuin, kavelgrenzen, schutting, muur, huis etc
2. alle ramen en deuren van je woonhuis en schuur
3. de vier windrichtingen om zo te bepalen waar zon en schaduw aanwezig zijn
4. bepaal inkijk van de buren of lelijk uitzicht markeren
5. bepaal welke elementen je wilt behouden, bijvoorbeeld een boom, een terras of border

Vervolgens teken je het uit. Een A4-papier is al snel te klein, dus gebruik een A3 papier. Ruitjespapier is helemaal een uitkomst. Pas de juiste schaal toe in je tekening. Een juiste schaal is 1:100 1 cm is in werkelijkheid 1 meter voor grotere tuinen vanaf 150m² en schaal 1:50 1 cm is in werkelijkheid 0,5 meter is geschikt voor kleinere tuinen tot 150 m².

Nu ligt er voor je een tekening op schaal van jouw tuin. Op de kopieën kun je vervolgens gaan werken aan je ontwerp. Maar eerst zullen we naar het overzichtelijk maken van je eigen wensen.

Tuinontwerp tip 2: Wat zijn je wensen?

Tegenwoordig kun je overal tuinontwerp tips en prachtige voorbeeldtuinen vinden. Fotoreportages, uitgebreide onderhoudsschema’s en meer. Dat helpt je echter niet altijd bij wat je nu zelf voor tuin wil. ‘Wat wil ik precies?’ is de eerste vraag die je, je moet stellen als je een nieuwe tuin – of renovatie – wil. En een antwoord volgt niet altijd of het antwoord omvat niet alle facetten van een toekomstig tuinontwerp.

Extra tuinontwerp tip: Maak fotocollage ter inspiratie

Verzamel foto’s van internet of uit tuinbladen die voor jou de verbeelding zijn van je toekomstige tuin. Soms kan dat een sfeer zijn, soms kan kleurgebruik de rede zijn waarom de foto je aanspreekt. Zo leer je je eigen wensen concreet maken.

Omschrijf waaraan jouw tuin zou moeten voldoen

Welk gevoel het moet opwekken. De uitstraling. Wat komt er in je op, zowel functioneel ‘Ik wil twee fietsen kwijt kunnen’, als visueel/esthetisch ‘Ik wil zo’n mooie muurklimmer met  grote bloemen’.

Geef aan welke vormgeving je aanspreekt

1. symmetrisch, asymmetrisch of beide
2. sober, statisch
3. ritmisch, frivool
4. formeel, informeel of beide
5. recht en strak
6. rond en golvend
7. weelderig en fleurig
8. romantisch
9. modern

Welke type beplanting spreekt je aan?

1. fleurig, bloeiend, kleurig
2. groen, rustig, bladplanten
3. weelderig, natuurlijk, rommelig
4. Boeren Hollands, tropisch, Oosters
5. zachte pastel tinten
6. harde levendige kleuren
7. onderhoud veel, gemiddeld of vriendelijk
8. eetbaar, smultuin, kruiden, vruchten
9. vlinders, vogels, schuilplaats dieren
10. lentebloeiend, zomer-, herfst- of winterbloeiend wintergroen
11. hagen, klimplanten, grassen, varens, of voorjaarbollen etc.

Erg belangrijk, schrijf het op!

Maak het concreet, want in je hoofd zweven de luchtkastelen van je droomtuin en op papier zet je de eerste stap naar de werkelijkheid. Het maken van keuzes is nodig.

Tuinontwerp tip 3: Houd rekening met massa en ruimte

Een van de meest gegeven tuinontwerp tip is ‘denk in ruimte’. De tuinruimte beleef je door de massa die er omheen staat; de schuur, de schutting etc.. Met andere woorden ruimte wordt gedefinieerd door massa. De ruimte van een tuinkamer ontstaat na het plaatsen van – bijvoorbeeld – twee hagen.

Niet 2-dimensionaal denken maar 3-dimensionaal
Valkuil bij het ontwerpen op papier is dat men vergeet met massa te ontwerpen. Men tekent de lijnen van de bestrating en de plantvakken op 2-dimensionaal vlak, maar vergeet de 3-dimensionale component toe te voegen. Globaal kun je aannemen dat 2-dimensionaal geschikt is voor verdeling en indeling van je tuin en 3-dimensionaal van de ruimtewerking en ruimtelijke indeling van je tuin.

Praktisch toe te passen
Het werken met het ontwerppincipe massa-ruimte kan heel praktisch worden benaderd. Als met het terras lekker knus en gezellig wil maken, dan zorg je er dus voor dat het omringd wordt door massa van beplanting, schutting en hagen. Een logisch terras in de open ruimte. Dit in tegenstelling tot een terras midden in een open grasveld. De terrasruimte wordt sterker naarmate je het deels of geheel omgeeft met massa.

Menselijke maat
Belangrijke tuinontwerp tip, houd daarbij rekening met de menselijk maat. Dus niet te klein werken. In kleine tuinen kan dat tot keuzes leiden, omdat simpelweg niet alles mogelijk is. Feit blijft dat het je met besef van het 3-dimensionale vlak diverse en betere tuinontwerpen zullen ontstaan.

Tuinontwerp tip 4: Zichtlijnen in je tuin

Een zichtlijn is de term voor de denkbeeldige lijn die je blik volgt. Een zichtlijn kan breed eindigen, zoals het uitzicht over een landschappelijk vijver. Meestal echter eindigt een zichtlijn in onze kleine tuinen op een eindpunt. Zo’n eindpunt kan een beeld, een beekloopje, een zitje of een mooie border zijn.

Een zichtlijn geeft de tuin richting

Een tuin zonder goede zichtlijnen – eindpunten – een tuin zonder doel. Naast een primaire zichtlijn zijn er vaak meerdere secundaire zichtlijnen mogelijk. Een kleine tuin tot 100 m² heeft zeker 2 tot 3 zichtlijnen nodig vanuit verschillende standpunten. Zichtlijnen behoren over de gehele tuin te lopen, vanaf de poortdeur, het terras, de woonkamer, scheurdeur enzovoorts.

Valkuil bij opzetten van een zichtlijn

Het is een foute gedacht dat een zichtlijn enkel tot stand wordt gebracht door een eindpunt. Uiteindelijk gaat het niet om dit eindpunt, maar het hele beeld. Een zichtlijn wordt sterker naarmate deze is begeleidt. Een haag aan weerszijde van de zichtlijn is een mogelijke begeleiding. Toch hoeft een zichtlijn niet strak symmetrisch te zijn. Heesters of hoge vast planten volgens een asymmetrisch ritme kunnen een zichtlijn ook goed begeleiden.

Golvende zichtlijnen

Tuinontwerp tip bij opzetten van een zichtlijn

Een tip is, zorg dat de zichtlijn als een trechter smaller wordt naarmate je het eindpunt nadert. Zo wordt je blik subtiel en strategisch naar het eindpunt toe gezogen. Bijkomend voordeel is dat een dergelijke compositie de suggestie wekt, dat het eindpunt verder weg ligt.

Het nut van een zichtlijn

Belangrijkste nut van een zichtlijn is dat het delen in de tuin met elkaar verbiedt. Het terras wordt verbonden met het tuinbeeld achter in de tuin. Vanaf de poortdeur voel je je al direct betrokken bij je mooie bloemenborder. Kortom een tuin met strategische gevormde zichtlijnen zijn een vereiste voor elke tuin.

Tuinontwerp tip 5: Symmetrie in de tuin

Symmetrie is herkenbaar en vanzelfsprekend. In één oogopslag is het beeld te doortasten aangezien links en rechts van de symmetrieas elkaars spiegelbeeld vormen. Een symmetrisch tuinontwerp is evenwichtig en in balans.

Assymmetrie geeft spanning

Assymmetrie is dat niet en toont een meer losse of onverwachte vormen. Toch zal je altijd op zoek gaan naar de symmetrie. Je kijkt naar de links-rechts verhouding en de boven-onder verhouding om het tuinbeeld te doorgronden. Je hersens willen het beeld begrijpen en indelen. De zoektocht naar het begrijpen geeft spanning.

Asymmetrie minder saai dan symmetrie?

Dat is de reden waarom veel mensen zeggen asymmetrische tuinontwerpen minder saai zijn dan symmetrisch tuinontwerpen. Echter op de lange termijn zul je de rust en de zekerheid die een symmetrische beeld uitstraalt waarderen.

Combineer en maak gebruik van beide benaderingen

Het is natuurlijk altijd te prefereren om beide ontwerpprincipes toe te passen. Bij een symmetrisch tuinplan is juist die enkele boom zo verrassend. Voor een vrij en los tuinplan kan het rust geven om links en rechts van het pad dezelfde beplanting toe te passen.

Strategische dieptewerking

Strategisch geplaatste planten en hagen geven dieptewerking aan je tuin en laten je tuin grote lijken dat zij in werkelijk is. Dieptewerking kun je op vele manier tot stand brengen. De meest bekende manier is met behulp van massa. Hier volgt een voorbeeld.

Net als in fotografie

Dieptewerking is geen onbekend principe. Een foto van een weids landschap maak je ‘spannender’ door op de voorgrond een boomtak in je uitsnede op te nemen. Zo ontstaat dieptewerking. En door dieptewerking lijkt de afstand groter.

 

Tuinontwerp tip 6: Dieptewerking

Vooral bij je terras is het principe cruciaal wil je een spannende tuin ontwerpen. Je ervaart je tuin vanaf je terras. Veel voorkomende fout is dat het platte terras direct overgaat in het platte gazon.

Hoe creëer je dieptewerking

Plaats een kneihoog haagje of border tussen terras en gazon en de tuinkamers die zo ontstaat vergroten de spanning. Je tuin lijkt groter. Met potten kun je hetzelfde effect bereiken. Plaats een drietal forse potten aan de grens van je terras. Het liefst met wintergroene beplanting om ook in de winter het effect te behouden.

Tuinontwerp tip 7: Contrast benadrukt de tegenstellingen

Een contrast is het verschil tussen tegenstellingen. Bijvoorbeeld tussen licht en donker, tussen twee kleuren of vormen. Contrast is een veelgebruikt ontwerpprincipe in beplantingsplannen. De fijnbladige varen en een grootbladige hartlelie Hosta als tegenpolen in bladtextuur, versterken elkaar. Contrast benadrukt juist de tegenstellingen. Hoe benut je contrast in een tuinontwerp.

In bestrating is contrast waardevol ontwerpprincipe

Als je een bestratingontwerp maakt is contrast onmisbaar. Met een combinatie van verschillende straatsteenmaten worden eenheden als terras en tuinpad interessanter. Een terras met grotere tegels met een rand van kleine formaten wordt sterker in uitstraling. Een tuinpad kan met enkel de kleine formaten worden bestraat. Het terras wordt benadrukt als ‘plek’ en het tuinpad als ‘doorstroming’. Contrast in straatsteenformaten met de bestrating als geheel interessanter. Hetzelfde geld natuurlijk voor steenkleur, bijvoorbeeld rode gebakken steen en een omgekeerde grindtegel. Ook contrast in textuur is mogelijk. Een getrommelde steen en een strakke hardsteen tegel combineren juist door het contrast goed met elkaar.

Contrast in rechte en golvende vormen

Contrast komt ook voor in vormen. De combinatie van een vierkant terras met ronde, golvende borders en gazon brengt zowel rust vierkant terras als stroming golvende borders in de tuinbeleving. Een herkenbaar vierkante bestrating, omgeven door speelse groene lijnen is niet een ongebruikelijke combinatie. Immers de natuur is nooit recht, maar golvend. Terwijl de bestrating met zijn strakker vierkant vorm een bevestigend niet-natruurlijke uitstraling geeft. Ooit weleens het tegenovergestelde gezien Een amorf gevormd terras, omgeven door strakker haagvormen van verschillende beplanting is een gewaagd omgekeerd contrast, maar wel mogelijk.

Een verschil is interessant

Men zegt niet voor niets dat het juist de verschillen zijn die het zo interessant maken. Als alles op elkaar leek, waren de mogelijkheden snel bekeken. Kortom een juist contrast biedt vele mogelijkheden van combinatie de tuinbeleving versterken.

Nut van ritme en herhaling

Tuinontwerp tip 8: Ritme en herhaling

Herhaal een element minstens drie keer. Immers met èèn keer herhaal je niets, met twee keer bereik je meer een verbinding en vanaf drie keer wordt het ritme zichtbaar. Al het goede komt in drieën en zo ook een goed ritme in de tuin. Een driehoekige vorm is te prefereren indien mogelijk boven een symmetrische rechte lijn als je een speelsere ritme zoekt. Meestel is een oneven aantal interessanter voor een speelser ritme en een even aantal voor een symmetrisch ritme.

Mogelijkheden van elementen voor ritme

Planten zijn geschikte als ‘elementen’ als dragers voor de functie. Bijvoorbeeld een buxusbol binnenin een bloemborder. Het gekozen element behoord wel voldoende contrasterend te zijn wil het bewust als ‘een apart element’ worden gezien. Voor andere mogelijkheden beland je als snel in de tuinaccessoires. Denk aan een tuinlamp, een grote kei, een glazen bol om een stak enzovoorts.

Valkuilen

Plaats de elementen niet te dicht bij elkaar, maar steek het pad over of laag het achter in de tuin terugkomen. De elementen moeten voldoende los van elkaar staat om een bepaalde soevereiniteit te hebben. Een andere valkuil is als je de afstanden tussen niet in proportie met elkaar zijn. Als tussen buxusbol nummer 1 en 2 in de bloemborder 1 meter afstand is en de derde buxusbol ligt 4 meter aan de andere kant van de tuin, dan is een logische geheel om ritme te ontdenken ver te zoeken. Tip is, zorg ervoor dat de afstand tussen de elementen nooit meer dan één-derde van elkaar verschillen.

Rust en herkenning brengt eenheid

Kortom met ritme breng je herkenning in beeld en eenheid in de tuin. Dat klinkt toch als muziek in de oren.

Tuinontwerp tip 9: Lijnen volgen

In een tuin is het lijnenspel erg belangrijk. Een belangrijke lijn is de grenslijn. De lijn tussen border en gazon, border en bestrating etc. In elke tuin zijn er dergelijk grenslijn te vinden. Je ogen volgen deze lijnen. Of andersom de lijn begeleid je blik. En onthoud dat een eindpunt ook een beginpunt kan zijn en andersom.

Apotheose of teleurstelling

Als veel lijnen doodlopen op een saai gedeelte van de tuin. Bijvoorbeeld een schuur op een deel van de haag langs de tuingrens, dan leidt je, je oog dus eigenlijk naar een teleurstelling in plaats van een apotheose. Typisch geval van een gemiste kans. Juist op de plaatsen waar de grenslijnen samenkomen of eindigen kun je gebruiken om de inrichting te versterken.

 

Haakse lijnen

Teveel haakse op elkaar staande lijnen maakt de tuin ook minder spannend. Alsof je naar een ruitjespapier kijk. Creëer een diagonale lijn, een ronde lijn, een golvende lijn, een verspringende lijn, maar benader je tuin niet als een ruitjespapier.

Hoe pas ik dit toe in de tuin?

Al is de benadering wellicht duidelijk, het vergt toch nog zeker een goed oog om de apotheose juist toe te passen. Een pad is ook een lijn en eindigt vaak bij de poort, want dat is functioneel. Hang een ornament of basket daar waar het pad eindigt. Bekend is ook de grens tussen het gazon, terras en het pad. Een vierkant lijnenspel zonder plezier. Plaats een grote pot of een twee of drietal potten – afhankelijk van de grote nabij de kruising. Zo creëer je hoogte en kom je los van het lijnenspel op de grond.

Niet elke lijn is even strak. De bestrating laat sterke scherpe belijning zien. Ook de hoek van je schuur is recht en scherp. De grens tussen border en gras is daarentegen rafelige en rommeliger. Over het algemeen kun je aanhouden dat hou scherper de lijn, hoe sneller je blik de lijn volgt naar het eindpunt. Met andere woorden een rafeltje of een knikje in de lijn, houdt je aandacht vast.

 

Niet eind- of beginpunt met onderweg

Onderweg van A naar B kun je, je oog uitnodigen een uitstapje te nemen. Een voorbeeldsituatie van de hosta. De bladeren hangen over de grenslijn tussen border en gras. De plek achter deze hosta in de border is een uitgelezen plek om een ornament, een pot of stamroosje te plaatsen. Een soort tussenstation, met een rede om uit te stappen.

Ander voorbeeld aandacht vasthouden

Een andere voorbeeldsituatie is de hoek van de schuur. Je kijkt ernaar en als je de hoek met je oog omhoog volgt eindigt het in… het niets. Alsof je ergens naar wijst, maar er staat niets. Logisch immers want daar is de lucht. De oplossing hiervoor is, verzacht de harde scherpe lijn met bijvoorbeeld een halfronde pergola constructie of ijzeren boogjes waarlangs je een klimroos, clematis of kamperfoelie kan laten groeien. Let maar op, met als die bloemenpracht vergeet je het wel om omhoog te kijken!

Redactie: Petra Doeve